Đi xe máy, chống chân... sụm gối

Ngừng xe, chống chân - Ảnh: N.C.T.

Dây chằng chéo trước là một trong hai sợi dây chằng (sợi kia là dây chằng chéo sau) nằm trong khớp gối có nhiệm vụ ngăn mâm chày (đầu gối) không trật ra trước khi đi. Do vậy, khi đứt dây chằng này sẽ làm gối không vững, bệnh nhân sẽ dễ bị sụm gối khi đi.

Trái với các nước phát triển, tại VN phần lớn nguyên nhân đứt dây chằng chéo trước là do tai nạn xe gắn máy. Bệnh nhân thường mô tả trường hợp điển hình: đang chạy xe gắn máy nhanh, thắng xe đột ngột, chống chân xuống đường để trụ, xe ngã làm bệnh nhân ngã xoay người tạo ra cơ chế té chống chân - xoay người. Bệnh nhân có thể nghe tiếng rắc. Đôi khi bệnh nhân không té nhưng chỉ chống chân và xoay người do xe bị xoay. 

Những môn thể thao dễ gây tổn thương dây chằng là những môn có tốc độ cao đòi hỏi phải nhảy, xoay người, dừng đột ngột như bóng rổ, đá banh, bóng bầu dục, trượt tuyết...

Khi bị tai nạn giao thông hay thể thao, bệnh nhân có thể nghe tiếng rắc, bựt... sau đó đầu gối sưng lên vì chảy máu bên trong. Đi lại khó khăn, khó gập gối được vì đau. X-quang thường qui thường không thấy gì. 

Dấu hiệu nhận biết

Sau một thời gian, dài hay ngắn tùy người và tùy mức độ vận động của người đó, bệnh nhân vẫn thấy đau và bắt đầu có triệu chứng sụm gối khi đi lại nhanh hay chạy nhảy. Đây là triệu chứng chứng tỏ gối bị lỏng lẻo. Bệnh nhân hay mô tả đang đi nhanh tự nhiên cảm thấy đầu gối như không phải của mình và hụt chân làm té, đôi khi cảm giác gối bị trẹo. 

Khi bạn đi khám bác sĩ sẽ hỏi lại cơ chế bị chấn thương của bạn. Thầy thuốc sẽ dùng một số nghiệm pháp để phát hiện gối lỏng lẻo như nghiệm pháp Lachmann, nghiệm pháp giật cục... Khi đã có chẩn đoán, bác sĩ sẽ cho bạn đi chụp MRI. Phim MRI cho phép chẩn đoán chính xác đứt dây chằng tới 90-95% (mặc dù khám lâm sàng kỹ cũng vẫn xác định chính xác đứt dây chằng). Tuy nhiên ưu điểm của phim MRI là cho phép phát hiện thêm các tổn thương hay kèm theo như dập sụn xương, rách sụn chêm. MRI cho phép xác định kiểu rách của sụn chêm để từ đó có hướng điều trị khâu sụn hay cắt bỏ một phần sụn.

Thời điểm mổ

Cho đến nay, người ta vẫn chưa hiểu rõ diễn tiến tự nhiên của đứt dây chằng chéo trước gối sẽ ảnh hưởng thế nào đến gối. Sự so sánh kết quả giữa phương pháp mổ tái tạo dây chằng và không mổ rất khó khăn vì nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy vậy, có những nghiên cứu đưa ra những kết luận để từ đó làm nền tảng cho quyết định mổ như sau. 

Với bệnh nhân còn trẻ và hoạt động thể lực nặng do chơi thể thao hay là do nhu cầu công việc, nếu bị đứt dây chằng chéo trước mà không mổ thì tỉ lệ gối lỏng lẻo, hư sụn chêm và thoái hóa khớp sớm cao hơn (khoảng 80%). Thông thường còn trẻ thì vận động thể lực cao, do vậy nhóm này được khuyên nên mổ.

Với nhóm bệnh nhân trung niên từ 40 tuổi trở lên, vì họ hoạt động thể lực ít hơn, ít chơi các môn thể thao nặng hơn nên 80% bệnh nhân có đứt dây chằng chéo trước không mổ mà chỉ tập vật lý trị liệu có kết quả tốt. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân ở nhóm này vẫn duy trì hoạt động thể thao mạnh thì lại nên mổ vì kết quả của phương pháp không mổ không tốt, giống như nhóm trẻ.

Khi đã có chỉ định mổ, thông thường một số tác giả chủ động mổ ngay. Tuy vậy, cách này có nhược điểm là dễ bị cứng khớp gối, xơ hóa trong gối. Phần lớn các bác sĩ hay chờ một thời gian cho gối bớt sưng, cho bệnh nhân tập vật lý trị liệu trước để cơ tứ đầu và các cơ vùng gối hồi phục sau chấn thương. Thời gian này có thể 3-4 tuần hay 3-4 tháng tùy vào bệnh nhân.

Nội soi tái tạo dây chằng

Cho đến nay, phương pháp tái tạo dây chằng chéo trước qua nội soi khớp gối là phương pháp phẫu thuật ít xâm lấn, đem lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân và được áp dụng rộng rãi thay thế phương pháp mổ mở. Trong phương pháp này, bác sĩ sẽ lấy một phần sợi gân bánh chè hay hai sợi gân chân ngỗng ở gối để thay thế cho dây chằng đã bị đứt. Qua hai ngả nội soi nhỏ ở gối, bác sĩ sẽ tạo ra hai đường hầm ở đùi và mâm chày sau đó sẽ luồn sợi gân thay thế vào hai đường hầm này và cố định bằng vít hay treo gân...

(VNDOC 's Blog - Theo TT)