Home »

Kiến thức cơ bản về đoạn trích "Đất nước" (Nguyễn Khoa Điềm)

1 thg 7, 2012


ĐẤT NƯỚC
( Trích trường ca “Mặt đường khát vọng” của Nguyễn Khoa Điềm )



Mục tiêu bài học 
- Thấy thêm một cái nhìn mới mẻ về đất nước qua cảm nhận của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm: Đất nước là sự hội tụ và kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân. Nhân dân là người làm ra đất nước.- Năm được một số nét đặc sắc về nghệ thuật: giọng thơ trữ tình- chính luận, sự vận dụng sáng tạo nhiều yếu tố của văn hoá và văn học dân gianlàm sáng tỏ thêm tư tưởng “Đất nước của Nhân Dân” .

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả : 

- Sinh ra trong một gia đình trí thức, giàu truyền thống yêu nước và tinh thần cách mạng. 

- Học tập và trưởng thành trên miền Bắc, tham gia chiến đấu và hoạt động văn nghệ ở miền Nam. 

- Phong cách sáng tác : 

+ Giàu chất suy tư , xúc cảm dồn nén . 

+ Giọng thơ trữ tình chính luận . 

2. Đoạn trích : 

- Vị trí : Trích chương V của trường ca . 
- Hoàn cảnh sáng tác : Hoàn thành ở chiến khu Trị -Thiên 1971 . 
-Bố cục văn bản : Hai phần 

Phần I : 42 câu đầu : Đất nước được cảm nhận từ nhiều phương diện lịch sử văn hoá dân tộc, chiều sâu của không gian, chiều dài của thời gian. 

Phần II: 47 câu cuối : Tư tưởng cốt lõi, cảm nhận về đất nước : Đất nước của Nhân dân . 

II. Đọc hiểu văn bản :

1. Đất nước được cảm nhận trên nhiều bình diện:

* Cảm nhận chung về đất nước: (Đoạn mở đầu) 

=> Đất nước hiện ra trong cảm nhận qua những gì thân thương, gần gũi, đơn sơ:

- Đó là những câu chuyện cổ tích mẹ thường hay kể.

- Là miếng trầu của bà, là hạt gao một nắng hai sương, là ngôi nhà ta ở...

=> Giọng thơ nhẹ nhàng, âm hưởng đầy quyến rũ , sử dụng chất liệu VHDG..., tác giả đưa ta về với cội nguồn của đất nước : Một đất nước vừa cụ thể vừa huyền ảo và đã có từ rất lâu đời. 

* Cảm nhận về đất nước ở phương diện lịch sử - văn hoá :
- Đất nước được cảm nhận gắn liền với nền văn hoá lâu đời của dân tộc:

+ Câu chuyện cổ tích, ca dao. 

+ Phong tục của người Việt: ăn trầu, bới tóc. 

- Đất nước lớn lên đau thương vất vả cùng với cuộc trường chinh không nghỉ ngơi của con người : 

+ Cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, gắn với hình ảnh cây tre- biểu tượng cho sức sống bất diệt của dân tộc. 

+ Gắn với nền văn minh lúa nước, lao động vất vả. 

- Đất nước gắn liền với những con người sống ân tình thuỷ chung. 

=> Đất nước không trừu tượng mà ở ngay trong cuộc sống của mỗi chúng ta. 

* Cảm nhận đất nước ở phương diện chiều rộng của không gian: 

- Là không gian hò hẹn của tình yêu (Lối chiết tự đầy ý nhị vừa mang tính cá thể vừa hết sức táo bạo , tác giả đã định nghĩa đất nước thật độc đáo)

- ĐN là nơi chốn sinh tồn của cả cộng đồng dân tộc qua bao thế hệ( nơi dân mình đoàn tụ ) 

=>Là sự thống nhất giữa cá nhân với cộng đồng.
- Đất nước còn là không gian rộng lớn tráng lệ hùng vĩ của núi cao, biển cả. 

=> ĐN là những gì gần gũi thân quen gắn bó với cuộc sống mỗi người lại vừa mênh mông rộng lớn.

* Cảm nhận về ĐN ở phương diện chiều dài thời gian : ĐN được cảm nhận từ quá khứ với huyền thoại “ Lạc Long Quân và Âu Cơ” cho đến hiện tại với những con người không bao giờ quên nguồn cội dân tộc, truyền thuyết Hùng Vương và ngày giỗ Tổ . 

* Suy ngẫm của tác giả về trách nhiệm của thế hệ mình với ĐN : phải biết gắn bó, san sẻ và hi sinh vì đất nước.

=> ĐN hiện lên vừa thiêng liêng sâu xa , lớn lao vừa gần gũi thân thiết với sự sống mỗi người.

2.Tư tưởng cốt lõi : ĐN của nhân dân 

- Tác giả tiếp tục với những cảm nhận về đất nước trên nhiều bình diện: 
Chiều dài lịch sử, chiều rộng địa lí, chiều sâu văn hoá lịch sử

+ Một Đất nước với nhiều danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử ,gắn với số phận, tính cách ,phẩm chất, tâm hồn nhân dân ( Hòn Trống Mái, Núi Vọng phu, Núi Bút, Non Nghiên, Vjịnh Hạ Long...)

=> ĐN hiện lên vừa gần gũi vừa thiêng liêng. 

+ Một Đất nước giàu truyền thống : 

. Anh hùng bất khuất : Có những anh hùng không ai nhớ mặt đặt tên. Họ hi sinh thầm lặng cho Đất nước

. Đoàn kết trong đấu tranh, lao động sinh tồn...

+ Một Đất nước của ca dao, thần thoại , của những vẻ đẹp tâm hồn nhân hậu thuần phác

=>Tg chọn 3 dẫn chứng để nói về truyền thống của nhân dân : 

+ Say đắm, lạc quan trong tình yêu ( Yêu em từ thuở trong nôi . 

+ Biết quý trọng tình nghĩa ( Biết quý công...) 

+ Quyết liệt trong căm thù và chiến đấu ( biết trồng tre ...) 

=> Sự phát hiện thú vị và độc đáo của tg về ĐN trên các phương diện địa lí, lịch sử, văn hoá với nhiều ý nghĩa mới : Muôn vàn vẻ đẹp của ĐN đều là kết tinh của bao công sức và khát vọng của nhân dân , của những con người vô danh , bình dị . ĐN từ nhân dân mà ra, do nhân dân mà có và nhờ nhân dan mà tồn tại

3. Nghệ thuật : 

- Thể thơ tự do phóng túng . 

- Sử dụng phong phú, đa dạng và đầy sáng tao chất liệu văn hoá dân gian. 

- Giọng thơ trữ tình - chính trị . 

4. Chủ đề : Văn bản đã thể hiện một cái nhìn mới mẽ về đất nước : ĐN là sự hội tụ và kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân . Nhân dân là người làm ra đất nước. 

(Sưu tầm)

Tags: , ,

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét