Thủ phạm gây viêm họng hạt tái phát

Nhiều bệnh nhân tự chẩn đoán được là mình bị viêm họng hạt với thầy thuốc khi khám bệnh: Bác sỹ chữa cho tôi bệnh viêm họng hạt với, tôi đã uống thuốc và đốt họng nhiều lần nhưng chỉ đỡ mà không khỏi.Vậy viêm họng hạt là gì? Tại sao lại hay tái phát như vậy?

Viêm họng hạt là một thể loại của viêm họng mạn tính, do tình trạng viêm họng kéo dài dẫn đến sự phát triển quá độ của các tổ chức lympho ở thành sau họng tạo nên các hạt. Bệnh tích các hạt này có thể lan tỏa khắp họng, hoặc khu trú thành những đảo lympho lớn kích thích làm bệnh nhân thường xuyên thấy ngứa họng, cảm giác vướng trong họng, hay phải thường xuyên khạc nhổ kèm theo là phản xạ ho. Có thể ho húng hắng hay ho thành từng cơn. Cảm giác này rất rõ rệt về buổi sáng khi thức giấc dậy. Bệnh nhân cố ho, khạc đằng hắng để làm long đờm. Bên cạnh cảm giác nuốt vướng là nuốt đau. Bệnh nhân có cảm giác nóng cay trong họng kèm theo ngứa, ho cơn. Cơn ho thường xuất hiện lúc bắt đầu đi ngủ. Nằm nghiêng bên nào thì tắc mũi bên đó. Tiếng nói có thể khan nhẹ hoặc bình thường. Bệnh nhân rất hay buồn nôn và có nhiều phản xạ họng. Những bệnh nhân uống rượu, hút thuốc lá và nói nhiều thì các triệu chứng trên lại tăng thêm.

Khám họng, thấy niêm mạc họng đỏ, dày, ướt, có những hạt ở thành sau họng. Dịch tiết nhầy dọc theo vách sau họng. Có khi các cơ họng cũng quá phát. Bên cạnh các trụ sau có một cái “nẹp giả”do niêm mạc bị quá phát. Thành sau họng có những mảng quá sản dày bóng và đỏ. Màn hầu và lưỡi gà dầy, eo họng bị hẹp. Sau giai đoạn viêm quá phát sẽ chuyển sang thể teo, chính vì thế càng có tuổi bệnh nhân viêm họng hạt càng đỡ dần. Các tuyến nhầy và các mảng tổ chức mới xơ hóa. Hai trụ giả phía sau amidan mất đi. Các hạt ở thành sau họng cũng biến mất. Niêm mạc họng trở nên nhẵn, bóng, mỏng, trắng và có mạch máu nhỏ. Màn hầu và lưỡi gà mỏng đi. Eo họng doãng rộng, ít tiết nhầy và họng trở nên khô.
Viêm họng hạt tuy không làm ảnh hưởng tới tính mạng người bệnh nhưng làm giảm chất lượng cuộc sống của họ. Bệnh nhân bị viêm họng hạt gặp khó khăn trong giao tiếp do ngứa, vướng họng khi đang nói chuyện, vừa nói vừa phải dừng lại để khạc đờm.

Viêm họng hạt có nhiều nguyên nhân gây ra, và muốn điều trị có kết quả thì phải tìm đúng nguyên nhân gây bệnh để giải quyết triệt để. Viêm họng hạt thường là hậu quả bắt nguồn từ viêm mũi xoang mạn tính. Đặc biệt là viêm xoang sau. Dịch xuất tiết chảy từ các xoang xuống thành sau họng làm cho niêm mạc thành sau họng bị lớp chất nhầy bao phủ, khó hoạt động để thực hiện chức năng sinh lý là làm sạch, vì vậy vi khuẩn dễ phát triển làm họng viêm thường xuyên-Đây là điều kiện để viêm họng tái diễn và từ đó các hạt ở thành sau họng xuất hiện.
Viêm amidan mạn tính cũng thường xuyên đi đôi với viêm họng hạt vì viêm amidan thực chất cũng là một dạng viêm họng khu trú ở Amidan khẩu cái-cũng là tổ chức lympho thành sau họng. Khi bệnh nhân có chỉ định cắt Amidan thì đôi khi viêm họng hạt cũng xuất hiện, thậm chí nặng hơn do tổ chức lympho thành sau họng phát triển để bù đắp lại phần đã bị cắt bỏ.

Chứng trào ngược dạ dày thực quản cũng là một trong những nguyên nhân được nghiên cứu để điều trị viêm họng hạt. Sự xuất hiện thường xuyên của dịch dạ dày làm pH của vùng họng giảm, niêm mạc họng trước đây hoạt động trong môi trường kiềm thì nay phải hoạt động trong môi trường a xit- là môi trường thích hợp với các loại vi khuẩn gây bệnh hoạt động.

Tỷ lệ viêm họng hạt ở những người suy gan, rối loạn dạ dày ruột, rối loạn nội tiết cao gấp 3 -4 lần những người khác. Điều này đặc biệt rõ nét ở bệnh tiểu đường(niêm mạc họng đỏ và khô); tạng khớp(niêm mạc họng đỏ quá phát); trĩ mũi(niêm mạc họng teo, nhẵn, khô và có vẩy thối).
Điều trị viêm họng hạt sẽ có kết quả tốt nếu tìm được nguyên nhân. Điều trị tại chỗ có ý nghĩa quan trọng, thay đổi môi trường họng bằng các dung dịch BBM, nước muối sinh lý 0, 9%, làm ấm niêm mạc họng bằng SMC, khí dung họng với tinh dầu hoặc các thuốc chống viêm.
Giai đoạn quá phát đốt các hạt lympho ở trụ sau bằng cô te điện, hoặc nitơ lỏng hay laser…
Giai đoạn teo cần làm khí dung nước biển từng đợt kéo dài. Uống vitamin C và A để tăng sức đề kháng niêm mạc.
Phòng ngừa tái phát: Cần kiêng rượu, bia, thuốc lá, tránh khói bụi, hơi độc, ăn uống điều độ. Khi bị viêm họng cấp cần điều trị dứt điểm, không để kéo dài trở thành mạn tính.

Ths Phạm Bích Đào (http://bantinsuckhoe.com)