Các dấu hiệu cảnh báo biến cố tim mạch

Trên thế giới, tỷ lệ mắc bệnh tim mạch đang ngày càng tăng. Trong nhiều trường hợp, người bệnh chỉ được phát hiện khi đã xảy ra các biến cố nặng nề như nhồi máu cơ tim, đột quỵ hay thậm chí là ngừng tuần hoàn và đột tử. Để điều trị tốt các bệnh tim mạch cũng như để hạn chế các hậu quả nặng nề, mỗi người nên biết được các dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh và có thái độ xử trí kịp thời.

Điều gì xảy ra trong nhồi máu cơ tim cấp?

Trong trường hợp nhồi máu cơ tim cấp, dòng máu tới cơ tim đột ngột giảm nhiều hay tắc lại do một hoặc nhiều động mạch vành bị tắc nghẽn bởi cục máu đông hay do mạch bị co thắt kéo dài. Nếu tế bào cơ tim không được cung cấp máu trong vài phút, chúng sẽ bị tổn thương vĩnh viễn và chết. Các nghiên cứu trên thế giới đều cho biết, việc can thiệp tái tưới máu cơ tim sẽ mang lại hiệu quả cao nhất trong vòng 6 giờ đầu kể từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên. Vì thế mà việc nhận biết và hành động kịp thời khi có các dấu hiệu cảnh báo là rất quan trọng.
Các dấu hiệu cảnh báo là cách phản ứng của cơ thể bạn cho biết có vấn đề không ổn xảy ra do cơ tim của bạn không được cấp máu bình thường và bạn cần được giúp đỡ. Bạn cần được điều trị ngay để hạn chế tối thiểu vùng cơ tim tổn thương. Điều này sẽ làm tăng khả năng hồi phục và thậm chí có thể cứu sống bạn. “Thời gian là cơ tim và cơ tim là tiên lượng và chất lượng cuộc sống của bạn”, do vậy bạn phải được điều trị đúng cách trong thời gian ngắn nhất, tốt nhất ngay trong vòng vài giờ sau khi xuất hiện triệu chứng.

Những dấu hiệu cảnh báo nhồi máu cơ tim

Bệnh nhân đau ngực dữ dội, cảm giác như bị bóp nghẹt trong lồng ngực. Một số người mô tả như bị “voi xéo” lên ngực. Vị trí của cơn đau thường ngay sau xương ức. Đau thường lan lên vai trái, xuống mặt trong cánh tay trái và bàn tay trái. Đau cũng có thể lan ra sau lưng hoặc lan lên cằm, cổ. Người bệnh có thể đau đến mức vã mồ hôi, khó thở, ôm lấy ngực. Một vài trường hợp người bệnh chỉ thấy đau vùng mũi ức kèm theo nôn rất nhiều. Cũng có khi nhồi máu cơ tim thường xuất hiện từ từ, bệnh nhân thấy đau nhẹ hay chỉ thấy khó chịu ở ngực. Trong những trường hợp không điển hình như vậy, người bệnh thường không biết tình trạng trầm trọng hơn đang tiềm ẩn phía sau nên khi các triệu chứng thật rõ ràng mới tìm sự giúp đỡ. Triệu chứng nhồi máu cơ tim của nữ cũng không khác biệt nhiều so với ở nam giới, thường gặp đau ngực dữ dội vùng ngực trái. Tuy nhiên, ở phụ nữ, cũng rất hay gặp những trường hợp có cơn đau không điển hình như trên: khó thở, buồn nôn, nôn và đau lưng hay đau hàm.

Bạn nên làm gì khi nghi ngờ bị nhồi máu cơ tim?

Nếu bạn hay một ai đó có các dấu hiệu báo động trên, đừng chờ đợi gì nữa hãy gọi người giúp ngay. Hãy gọi cấp cứu 115 ngay. Đây là cách nhanh nhất để nhận được được sự trợ giúp kịp thời. Đội cấp cứu có thể cho bạn hay người bệnh dùng các thuốc cần thiết và vận chuyển đến các cơ sở y tế chuyên khoa trong thời gian nhanh nhất, hơn là nếu bạn nhờ một ai đó đưa đến bệnh viện. Chỉ có đội cấp cứu mới có kinh nghiệm cũng như đủ phương tiện để xử trí trong những trường hợp bất ngờ xảy ra ngừng tuần hoàn. Hơn nữa, người bệnh ngay lập tức được đánh giá sơ bộ và ghi nhận những thông tin cần thiết trong quá trình vận chuyển nên sẽ được điều trị kịp thời hơn khi đến bệnh. Nếu bạn là người bệnh và không thể gọi được đội cấp cứu, hãy nhờ một ai đó đưa bạn đến bệnh viện, đừng tự mình lái xe trừ khi bạn không có sự lựa chọn nào khác. Nếu bạn gặp một trường hợp có triệu chứng báo hiệu nghi ngờ nhồi máu cơ tim, không nên tự giải thích đó chỉ là triệu chứng thông thường. Hãy gọi cho đội cấp cứu để người đó được đưa đến bệnh viện càng sớm càng tốt và các bác sĩ sẽ là người tìm hiểu và đưa ra câu trả lời chính xác nguyên nhân gây ra triệu chứng đó là gì.

Điều gì xảy ra khi một người bị ngừng tuần hoàn?

Ngừng tuần hoàn xảy ra khi tim không co bóp hoặc co bóp nhưng không còn khả năng bơm máu. Tim đập rất nhanh, loạn nhịp làm lượng máu trở về tim hầu như không có cũng như “bóp rỗng”, không thể tống máu vào động mạch chủ. Đôi khi nhồi máu cơ tim cũng gây ra ngừng tuần hoàn. Ngừng tuần hoàn cũng có thể là hậu quả của ngừng thở kéo dài, rối loạn điện giải trầm trọng, đuối nước, điện giật hay sau chấn thương. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể tử vong mà không rõ nguyên nhân. Chết não và chết lâm sàng xảy ra nhanh chóng chỉ trong vòng từ 4 đến 6 phút nếu ngừng tuần hoàn kéo dài. Cơ hội cứu sống nạn nhân bị ngừng tuần hoàn sẽ giảm đi từ 7 - 10% cho mỗi phút không được điều trị. Sau 10 phút ngừng tuần hoàn, khả năng cứu sống nạn nhân là vô cùng thấp. Tuy nhiên, những nạn nhân bị ngừng tuần hoàn có thế được cứu sống nếu được điều trị ngay bằng hồi sức tim - phổi (ép tim thổi ngạt và sốc điện) kịp thời. Sốc điện có thể giúp đưa nhịp tim trở lại bình thường. Thủ thuật này được gọi là phá rung chuyển nhịp.

Bạn cần làm gì nếu ngừng tuần hoàn xảy ra?

Nạn nhân đột ngột ngất xỉu, mất phản ứng với xung quanh, gọi hỏi không biết (nếu đang đứng hoặc ngồi có thể khuỵu ngã, đôi khi gây ra chấn thương thêm ngoài tình trạng ngừng tuần hoàn đang xảy ra). Ngừng thở, mất mạch, toàn thân tím tái. Có thể có biểu hiện co giật hoặc mềm nhũn, và đôi khi đại tiểu tiện không tự chủ. Nếu bạn nhận thấy các dấu hiệu nào ở trên hoặc một ai đó đột ngột ngất xỉu và không đáp ứng với xung quanh, hãy gọi người đến hỗ trợ ngay lập tức. Nếu không mất quá nhiều thời gian, hãy gọi cấp cứu 115 để đội cấp cứu đến giúp bạn. Bắt đầu tiến hành hô hấp nhân tạo ngay. Hà hơi thổi ngạt – ép tim sẽ phần nào giúp cho dòng máu được đẩy từ tim vào động mạch chủ và lên não, duy trì sự sống của nạn nhân cho tới khi các nhân viên y tế đến nơi. Nếu bạn không biết cách hà hơi thổi ngạt và trong tay có điện thoại, hãy gọi đến trung tâm cấp cứu, bạn sẽ được hướng dẫn phải làm như thế nào. Nếu bạn biết cách sử dụng máy phá rung (máy sốc điện) và nếu sẵn có phương tiện ở đó, hãy tiến hành sốc điện ngay để chuyển nhịp tim của nạn nhân về nhịp bình thường. Bốn bước cần làm ngay khi có nạn nhân ngừng tuần hoàn: (1) Gọi trợ giúp/ cấp cứu (2) hà hơi thổi ngạt – ép tim (3)sốc điện phá rung chuyển nhịp (nếu có thể) (4) tiếp tục cấp cứu hồi sức tim phổi tại bệnh viện.

TS. Phạm Mạnh Hùng