Tác dụng phụ của thuốc ở người cao tuổi

Do hệ miễn dịch suy yếu nên khả năng gặp tác dụng phụ của người cao tuổi khi dùng thuốc thường cao hơn và mức độ trầm trọng hơn. Những tác dụng không mong muốn đó nhiều khi có biểu hiện lâm sàng dễ bị nhầm lẫn với các rối loạn do bệnh gây ra.

Có nhiều nguyên nhân làm tăng tỷ lệ tai biến do thuốc ở người cao tuổi. Trước hết, người già hay đau ốm nên thường dùng nhiều thuốc hơn so với người trẻ. Sự lo lắng về sức khỏe khiến họ dễ tự ý dùng thêm thuốc, ngay cả khi chưa có bệnh với mục đích "dự phòng". Người cao tuổi cũng hay nhầm lẫn trong sử dụng thuốc, đặc biệt về liều lượng và số lần.

Các bệnh mạn tính ở họ đòi hỏi sử dụng thuốc có tác dụng mạnh, khoảng cách an toàn hẹp. Mặt khác, ở tuổi già, quá trình dược động học của thuốc cũng thay đổi (tức ảnh hưởng đến quá trình hấp thu, phân bố, chuyển hóa, bài tiết để tạo nên tác dụng). Vì thế, họ dễ gặp những phản ứng bất ngờ và không có lợi của thuốc.

Khi có tác dụng phụ của thuốc, người cao tuổi thường gặp các biểu hiện như:

Buồn ngủ: Nói chung, các thuốc có tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương đều gây ngủ gà ngủ gật. Không chỉ thuốc an thần thuộc nhóm benzodiazepin mà cả thuốc chống dị ứng cũng có thể gây buồn ngủ (thuốc trị cảm, sổ mũi thường chứa chất này. Các thuốc chống trầm cảm, trị tăng huyết áp, đái tháo đường dạng uống... cũng vậy.

Rối loạn giấc ngủ: Thuốc giãn phế quản trị hen suyễn gây khó ngủ, thuốc lợi tiểu gây mất ngủ do tiểu tiện đêm, thuốc trị tăng huyết áp gây ác mộng; thuốc corticoid dùng lâu ngày có thể gây chứng ngừng thở khi ngủ. Thậm chí thuốc an thần loại benzodiazepin được dùng để trị khó ngủ cũng có thể gây tác dụng phụ là không ngủ được sâu.

Rối loạn nhận thức: Thuốc hướng thần, chống co giật, co thắt, trị tăng huyết áp, suy tim và một số thuốc kháng sinh gây lú lẫn, mất trí nhớ. Ở người cao tuổi, rối loạn này rất dễ nhầm lẫn với hiện tượng sa sút trí tuệ do lão suy.

Táo bón: Có khá nhiều thuốc gây táo bón ở mọi lứa tuổi như thuốc chống co thắt, an thần, chống trầm cảm...

Rối loạn tiểu tiện: Các thuốc chống trầm cảm, chống co thắt, dị ứng, an thần kinh, thuốc trị bệnh Parkinson... có thể hoặc gây khó tiểu hoặc tiểu tiện không kiểm soát (không nín tiểu theo ý muốn được).

Té ngã: Thuốc trị tăng huyết áp dễ khiến người cao tuổi bị hạ huyết áp tư thế đứng. Thuốc an thần nhóm benzodiazin, thuốc chống trầm cảm làm rối loạn thăng bằng, làm cho người cao tuổi dễ bị ngã. Người cao tuổi thường bị loãng xương (cả nam và nữ) nên sẽ rất nguy hiểm nếu bị ngã.

Rối loạn hoạt động tình dục: Nhiều loại thuốc ảnh hưởng đến hoạt động tình dục của người cao tuổi. Đó là các thuốc thuốc chống trầm cảm, thuốc trị rối loạn tâm thần, an thần, tăng huyết áp... Chúng có thể làm giảm ham muốn, gây "bất lực" ở nam giới.

Để hạn chế các tác dụng phụ khi dùng thuốc, người cao tuổi cần lưu ý:

- Không tự ý sử dụng thuốc bừa bãi, tốt nhất là dùng thuốc theo sự chỉ định của bác sĩ và hướng dẫn của dược sĩ.

- Khi đang dùng thuốc, nếu thấy có những rối loạn, những phản ứng bất thường, không nên tự ý bỏ hoặc thay thế thuốc khác mà nên trở lại bác sĩ đã kê đơn kể rõ sự việc để có hướng xử trí.

- Đối với các tác dụng phụ thuộc loại gây khó chịu, có thể áp dụng các biện pháp điều chỉnh sinh hoạt, ăn uống để khắc phục như: không làm việc đòi hỏi sự tỉnh táo nếu dùng thuốc gây buồn ngủ; ăn nhiều rau cải, uống nhiều nước nếu thuốc gây táo bón. Có thể tham khảo ý kiến với bác sĩ, dược sĩ về các biện pháp khắc phục này.

nguồn: SK&ĐS