Phòng và chữa thấp khớp

Đông y gọi thấp khớp là chứng Tý – vì người bệnh thường có triệu chứng đau. Đau là do khí huyết không lưu thông. Vì: thông bất thống, thống tắc bất thông (lưu thông thì không đau, tắc lại tất sẽ đau).

Nguyên nhân thấp khớp – tý chứng chính thường kể tới 2 nhóm:
- Một là do thời tiết khí hậu trái thường tác động vào da, sau dẫn theo kinh lạc tác động vào trong sâu.  Thời tiết khí hậu có lục dâm đó là: Phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa.  Lục dâm này ít khi tác động đơn lẻ, chúng có thể kết hợp với nhau gây bệnh cho người.  Thí dụ phong+hàn, phong+thấp, phong+nhiệt.  Hoặc hàn thấp, thấp nhiệt …Do vậy thấp khớp hay chứng tý lại chia ra: phong thấp, phong hàn, phong nhiệt hay nhiệt tý, thấp tý, hàn tý.  Tùy nguyên nhân gây bệnh mà người bệnh có các biểu hiện triệu chứng khác nhau, thí dụ đau khớp có kèm xưng, nóng, đỏ, lại đau di chuyển hết khớp này đến khớp khác là phong nhiệt hay nhiệt tý.  Đau chỉ khu trú 1 hay hai khớp.  Lạnh càng đau tăng, nếu có xưng khớp thì không xưng đỏ, sờ tay không thấy nóng đó là Hàn Tý hay hàn thấp.  Chứng Tý bị lâu có thể tổn thương tới một trong 3 tạng của cơ thể đó là can, tỳ, thận.  Ngược lại: 3 tạng này yếu cũng có thể sinh chứng tý Vì: Can chủ cân và can tàng huyết, can huyết thiếu, chân tay tê bại, huyết kém lưu thông, can cơ sẽ sinh đau mỏi.  Tỳ chủ vận hóa, tỳ chủ cơ nhục.

Tỳ rối loạn công năng vận chuyển biến hóa thức ăn sẽ sinh Đàm.  Đàm lưu thông trong kinh mạch, tắc nghẽn kinh mạch sẽ sinh đau, sinh phù, sinh tê một khớp hay nhiều khớp.  Thận chủ cốt, thận tạo xương vào giúp xương chắc khỏe.  Thận yếu sẽ sinh rối loạn ở xương khớp, dính khớp, gai xương, đau lưng mỏi gối.  Thận sinh tinh, tinh sinh tủy, tủy sinh huyết.  Khi thận yếu thường đau lưng mỏi gối (phủ của thận là vùng thắt lưng).  Thận hư luôn có cảm giác đau mỏi trong xương khớp.  Để phòng bệnh ta chú ý đến các yếu tố khí hậu trái thường đó là: phong hàn, phong nhiệt, phong thấp… Để bảo vệ ba Tạng Can, Tỳ, Thận cần lưu ý: chế độ sinh hoạt sao cho thư thái, bớt căng thẳng bớt giận hờn, bởi tức giận hại can uất ức lâu sinh nhiệt, ăn nhiều chất chua hại can, lo nghĩ quá hại tỳ, ăn nhiều chất nhờn béo, ăn nhiều chất ngọt hại tỳ.  Tỳ yếu thì công năng vận hóa yếu sẽ sinh đàm, thấp khớp.  Kinh sợ quá hại thận, đa dâm bại thận, ăn mặn quá cũng hại thận.  Lao động khiêng vác, gánh nặng, lâu ngày sẽ làm xương sống bị đè nặng sinh tổn thương xương.

Thuốc chữa, phải chọn tùy thể thấp khớp.  Thấp khớp cấp tổn thương nên phối hợp tân dược với đông dược.  Nếu chỉ là bệnh khớp đơn thuần, có thể chọn một trong các phương pháp sau hoặc phối hợp hai, ba phương pháp tùy hoàn cảnh và điều kiện của mỗi người, mỗi bệnh.  Không dùng thuốc có thể: xoa bóp, châm cứu hoặc lý liệu pháp (đắp paraffin, dùng sóng ngắn) dùng các lá như lá lốt, cúc tần, ngải cứu, rang nóng đắp vào vùng khớp đau.  Hay bấm nắn và kéo dãn cũng có thể dùng đông dược đơn thuần hay đông dược kết hợp với tân dược.

Nếu đau khớp có xưng nóng đỏ, có thể dùng bài:
Bạch linh 12g
Bạch truật 12g
Phòng phong 12g
Hy thiêm 12g
Hoàng bá 12g
Thổ phục 12g
Quế chi 12g
Ngưu tất 12g
Ý dĩ 20g
Đương qui 12g
Sắc uống ngày 1 thang
Hoặc bài:
Mã tiền chế 6g
Cám nếp 12g
Sắc uống
Tán nhỏ làm viên bằng mật uống.
Nếu chỉ xưng không nóng đỏ ở khớp, dùng bài:
Xuyên khung 12g
Độc hoạt 12g
Phòng phong 12g
Khương hoạt 12g
Bạch linh 12g
Bạch truật 12g
Đương qui  12g
Ngưu tất 12g
Sắc uống.

Nếu đau cổ gáy lan khớp vai, tay hoặc đau vùng thắt lưng đau xuống chân, bàn chân có thể dùng bài:

Xuyên khung 12g

Xích thược 12g
Bạch chỉ 12g
Quế chi 12g
Đương qui 12g

Kê huyết đằng 12g
Thục địa 12g

Đỗ trọng 16g

Tục đoan 12g
Khương hoạt 12g
Độc hoạt 12g
Sắc uống ngày 1 thang.n

GS.TS. Dương Trọng Hiếu